“ZESTO PSOMİ”/SICAK EKMEK-Hasan Akarsu

Yazar Feyza Hepçilingirler Ayvalık’ta doğar. İstanbul Yüksek Öğretmen Okulunu ve İÜ Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirir. Üniversitelerde öğretim görevlisi olarak çalışır ve Yıldız Teknik Üniversitesinden emekli olur. Birçok ödülü olan yazarın öyküleri, çocuk romanı yapıtları da vardır. Cumhuriyet gazetesinin Kitap ekinde dokuz yıl “Türkçe Günlükleri” yazar. Yeni romanı “Zesto Psomi”/Sıcak Ekmek bir mübadele romanıdır. Girit’teki Türklerin Anadolu’ya, Anadolu’daki Rumların Girit’e ve Yunanistan’a göçlerini yansıtır.
Roman, üç bölümden oluşur. Pire Limanından Girit’e gidecek yük gemisinde iki arkadaş yolcudur. Birisi Hasan ki evden habersiz kaçarak İstanbul’da hamallık da yapar. Diğeri Rum arkadaşı Nikos’tur. Onlardan yardım görür ve arkadaşını Girit’e götürüp ailesiyle tanıştırır. Hasan’ın anneannesi Feride Hanım, dayısı Kerim, babası Hüseyin, annesi Hamide Hanımdır. Ağabeyi Hüsnü, kızkardeşi Gülfidan olup onu sevgiyle kucaklar. On beş yaşındaki Gülfidan görür görmez Nikos’a tutulur ve aşk yaşarlar. Hasan da gemide tanıştığı İtalyan kız Serafina’ya tutulur. Hüsnü ise Eleni’yle aşk yaşar. Girit’teki eski yaşam değişmeye başlar ve Rum çetelerinin baskıları artar. Elfiye adlı kız kaçırılıp ırzına geçilir. Anadolu’da Mustafa Kemal Kurtuluş Savaşı’nı kazanıp Yunan’ı İzmir’de denize döker. Mübadele haberleri dolaşır. Gülfidan’ı istemese de eşi ve çocuğu ölen kırk yaşlarındaki Yusuf Ağa’ya verirler. Göç zamanı Türk aileler mallarını elden çıkarır, götüreceklerini alırlar. Hüsnü din değiştirip adada kalır. Giresun adlı gemi limana yanaşır. Yolcular mallarıyla birlikte gemiye alınır. On gün süren gemi yolculuğu sıkıntılı geçer. Hasan, Gülfidan’a sarkıntılık eden gemi subayıyla kavga ederken babası Hüseyin koşarak gelir, ayağı kayıp düşer, beyin kanaması geçirip ölür. Gemi kurallarına göre ceset taşınmaz, törenle denize atılır.
Ayvalık’ta yeni bir yaşam
Gemi Nesos’a (Cunda) yanaşır. Midilli’den gelen göçmenler onları alkışlarla karşılar. Perişan halde olan yolcular karantinaya alınır, aşıları yapılır, giysileri etüvden geçirilir. Ailelere yirmi zeytin ağacı ve barınacakları evler verilir. Cunda ve Ayvalık’ta yeni bir yaşam başlar. Gülfidan hamile kalır. Hasan, Emine adlı bir kızla buluşur. Ailesinden Emine’yi isteyip nikâhları kıyılır. Hıdrellezde Hasan, Emine’yi evlerine getirir, kaçırmış olur. Yusuf Ağa, kahve satın alır, Hasan işletir kahveyi. Evine getirdiği marangoz Ali, çocukluk sevgilisi Hamide Hanım’la karşılaşınca şaşırır. Annesi Feride Hanım, zamanında evliliklerine karşı çıktığı için üzgündür. Onları evlendirmek ister, buluşturur ve evlendirir. Feride Hanım, Hasan’ın Erzurum’a askere uğurlandığı günün sabahında yatağında ölü bulunur. Gülfidan’ın erkek çocuğu olur, adını Mustafa Kemal koyarlar. Emine de Hasan askerdeyken doğurur, kız bebeğine Feride adını verirler. Gülfidan’ın aşkı Nikos, sevgilisi Melani’yle adaya gelip onları bulur. Gülfidan kocasıyla mutlu olduğunu söyler, onlara da mutluluk diler, böylece yüzleşmiş olurlar. Romanda olaylar mutlu sonlarla biter.
Yazar Feyza Hepçilingirler, “Zesto Psomi”/ Sıcak Ekmek romanında mübadelede yaşanan sorunları ayrıntılarıyla yansıtır. Üç yüz yıl birlikte yaşayan Türkler ve Rumlar arasındaki dostlukları, kaynaşmaları başarıyla anlatır. Öyle ki Türklerin Türkçeden koptukları gerçeğiyle karşılaşırız. Cunda’da, Ayvalık’ta Türkçe konuşmaktaki güçlükleri düşündürücüdür. Giritli bir Türk İstanbul’a Türkçe öğrenmek için gider. Döndüğünde Türkçeyi öğrenip öğrenmediğini sorarlar. O da “Sıcak ekmek demeyi öğrendim” der. Giritliler yine anlamayınca Rumcaya çevirir adam ve “Zesto Psomi” der. Soğuyunca ne dediklerini de bilemeyince “Bırakmıyorlar orada soğusun” yanıtını verir. Böylece yazar Türkçe konusundaki duyarlılığını da yansıtmış olur. “Zesto Psomi”nin mübadele konusunda yazılmış en iyi romanlardan biri olduğunu söyleyebiliriz.
(*) Zesto Psomi/Sıcak Ekmek-Feyza Hepçilingirler, Roman, Kırmızı Kedi Yayınları, Ekim 2023, 400 s.
(Çini Kitap, Bursa, Temmuz-Ağustos 2025)